Wie dit boek voor het eerst in handen krijgt, weet moeilijk wat te verwachten. De auteur, Leonard Mlodinow, is een Amerikaans theoretisch natuurkundige die in deze vertaling zijn comfort zone verlaat en zich focust op een psychologisch onderwerp, namelijk (onderzoek naar) de rol van het onbewuste. Als lezer vrees je misschien dan ook dat je door die vertaalslag een verlies aan inhoud zal hebben, dat de exacte wetenschapper zich laatdunkend over de wetenschappelijke waarde van het type onderzoek zal uitlaten, of gewoon de weinig genuanceerde, meer sensationele aspecten zal uitlichten. Niets blijkt echter minder waar.
Intrigerende kaft
Vooraleer hier echter in detail op in te gaan, loont het de moeite om eerst even bij de vormgeving stil te staan. Wie het boek in de boekhandel tegenkomt, moet zeker eens de tijd nemen om de kaft grondig te bekijken. Zonder al te veel prijs te geven, kan ik zeggen dat het niet alleen de leukste lay-out is die ik in lange tijd heb gezien, ze sluit ook perfect aan bij het onderwerp van het boek. De eigenlijke pagina’s in het boek zijn verder veel minder spectaculair en vooral gericht op leesbaarheid: sobere tekst, op een occasionele illustratie na.
Onderbouwde humor
Het boek is opgebouwd uit tien hoofdstukken waarbij er voor verschillende onderwerpen het belang van onbewuste processen wordt toegelicht: bij herinneringen, in sociale context, bij gevoelens, in communicatie … De auteur maakt een mooie selectie uit internationaal relevant onderzoek en biedt de lezer een genuanceerd verhaal. Psychologen en pedagogen zullen zeker verschillende van de aangehaalde studies herkennen, al komen er ook minder bekende verhalen en experimenten aan bod. Hoewel dit met de nodige wetenschappelijke ‘serieux’ gebeurt, is er ook ruimte voor een occasionele kwinkslag. De flinke portie humor die hij aan de dag legt, zorgt voor de nodige afwisseling en maakt het boek ook voor een breed publiek geschikt. Doordat het om een bijzonder fraaie vertaling gaat, komt die humor trouwens goed tot z’n recht.
De combinatie van een ad rem auteur en een boeiende selectie van onderzoek maakt het boek dan ook een plezier om te lezen. De verwondering van een wetenschapper uit een ander veld die onbevooroordeeld naar verschillende strekkingen en visies op het menselijk gedrag kijkt, is verfrissend. De provocerende titel dat je wordt beïnvloed, maar het niet weet, wordt gaandeweg verduidelijk en uitgewerkt. Een rode draad is daarbij weggelegd voor de rol van automatismen en de beperkingen die het menselijk denken heeft. Anderzijds wijst Mlodinow keer en keer ook op het onvoorstelbaar potentieel van de menselijke geest en hoe het de omgeving vormgeeft. Niet de enge sensatiegerichte invulling die een eerste indruk wel eens zou kunnen geven, dus.
Introductie in een boeiend domein
In conclusie leest dit boek als een trein . Voor leken kan het een wel heel boeiende introductie in een stukje van de wereld van de psychologie zijn, voor ons is het een manier om het boeiende domein waarin we ons dagelijks verdiepen te herontdekken en ons opnieuw te verwonderen over wat we allemaal al weten … of juist nog niet.