In 2003 verscheen De naakte therapeut van Peter Rober, een collage van korte verhalen uit de wereld van de psychotherapie: over de problemen die cliënten ervaren, met reflecties bij maatschappelijke tendensen, maar ook over de kwetsbaarheid van de therapeut als persoon. Het boek kreeg positieve commentaren en had een breed draagvlak onder therapeuten, maar vond iets minder vlot de weg naar het grote publiek. Een klein decennium later, verschijnt nu een herwerkte versie. De verhalen zijn grotendeels hetzelfde gebleven, het boek is weinig veranderd.
Anekdotisch
Een belangrijke vraag is of de naakte therapeut deze keer wel een beter aansluiting zal vinden bij het brede publiek. De vorm is wat dat betreft veelbelovend. Wie geen tijd heeft voor lange leessessies en graag af en toe, terloops, een boek bij de hand neemt, zal zeker zijn gading vinden. De korte, schijnbaar anekdotische verhalen zijn vaak maar een of twee bladzijden lang, lezen vlot en slagen erin om met een minimum aan woorden snel een duidelijke sfeer te schetsen. Na het doornemen van het woord vooraf en de korte introductie van het boek, kan je dan ook aan een eigen tempo het boek doornemen. De inhoud is wel niet van die aard dat je een ‘verhaaltje’ best even snel leest voor het slapengaan. Er zijn echter tal van momenten waarin het boek bij de hand hebben een verloren moment in de loop van de dag kan transformeren tot een verrassend, leerrijk ogenblik.
Feit of fictie?
De auteur kiest voor een vrij unieke manier van schrijven: het gaat overduidelijk om fictie, maar je voelt ook – zoals Rober zelf aangeeft – dat feiten en eigen ervaringen vaak aan de grondslag liggen van bepaalde verhalen. Het boek is namelijk geschreven uit het standpunt van een therapeut en verhalen van cliënten worden afgewisseld met eigen reflecties, commentaren van vrienden en interacties met zijn vrouw en kind. Dat zorgt voor de nodige variatie en brengt enigszins ook een rode draad in verhalen die enigszins los staan van elkaar. Wat dat betreft gaat Rober een beetje geniepig te werk. De verhalen zijn initieel herkenbaar, vrij licht en luchtig. Identificatie met de therapeut gaat dan ook vrij gemakkelijk. Gaandeweg word de sfeer echter grimmiger, meer duister en word je meegenomen in een subtiele, neerwaartse spiraal.
Nuance
Als psycholoog en therapeut leer je het belang van nuance, het besef dat er weinig zwart is of wit. Vroeger zou je zelfs kunnen zeggen dat er eerder vijftig tinten grijs zijn, al brengt dat tegenwoordig allerlei ongewenste connotaties met zich mee. Peter Rober heeft van dat nuanceren een kunst gemaakt: het boek is fictie en alles wat hij schrijft is de mening of de ervaring van fictieve karakters, die zo probleemloos hun meningen formuleren, ook als die eerder controversieel zijn. Zelfs binnen dit fictieve kader wordt er echter nuance geïntroduceerd: zegt het ene personage ‘a’, dan zal een ander personage iets later gegarandeerd het belang van ‘b’ aanhalen. Verder neemt Rober op een aantal momenten ook een metaperspectief in waarin hij als auteur schijnbaar preventief mogelijke kritiek nuanceert of pareert, nog voor die door de lezer kan worden geformuleerd. Hoewel het vaak om terechte bedenkingen en inzichten gaat, zijn die ergens ook vermoeiend: de auteur speelt heel erg op veilig en dekt zich vaak sterk in. Dit laat weinig ruimte voor de lezer om zelf tot een genuanceerde mening te komen. Om de vergelijking door te trekken: wie het boek al te vrijblijvend doorleest, loopt het risico om een kant-en-klaar grijs te consumeren.
Nog altijd relevant
Dat wil echter niet zeggen dat het boek geen waarde heeft. Meer nog dan tien jaar geleden zijn programma’s over mensen met psychische problemen die al dan niet begeleiding, therapie of counseling krijgen om hiermee om te gaan, schering en inslag. De publieke interesse hiervoor is dan ook sterk toegenomen. De naakte therapeut heeft in die context zeker een rol te spelen. Het algemeen publiek kan dit boek doorlezen om misschien voor de eerste keer kennis te maken met een genuanceerd verhaal over psychische problemen, hulpverlening en de wereld van de geestelijke gezondheidszorg. Voor professionals kan het verademend zijn om een openhartig verhaal van een ‘fictieve’ collega te horen. Daarnaast kunnen ze ook de visies die in het boek door de verschillende personages worden geformuleerd, aftoetsen aan hun eigen meningen en opvattingen en hier vervolgens ook even bij stilstaan. In conclusie blijft de naakte therapeut ook tien jaar na datum nog relevant en staat de heruitgave garant voor een boeiende en verrijkende leeservaring.
Meer lezen? De naakte therapeut. Peter Rober. Acco Leuven. ISBN: 9789033489990.